Tổng quan
Trào ngược dịch mật là gì?
Trào ngược dịch mật xảy ra khi lượng mật được giải phóng vào ruột non để giúp tiêu hóa thức ăn đi ngược trở lại dạ dày và đôi khi lên cả thực quản.
Thông thường, mọi hoạt động liên quan đến quá trình tiêu hóa chỉ nên đi theo một chiều - từ trên xuống dưới. Khi thức ăn đi dọc theo đường tiêu hóa, các van ở cuối mỗi cơ quan sẽ mở ra vừa đủ để thức ăn và dịch tiêu hóa đi xuống cơ quan kế tiếp mà không để bất cứ thứ gì chảy ngược trở lại. Nhưng nếu các van này (cơ vòng) không hoạt động bình thường, hiện tượng trào ngược có thể xảy ra và các dịch tiêu hóa như mật có thể chảy ngược lên các cơ quan nơi chúng không thuộc về.
Trào ngược dịch mật xảy ra như thế nào?
Mật được sản xuất trong gan, lưu trữ trong túi mật và được giải phóng vào ruột non khi có chất béo để tiêu hóa. Van môn vị cho phép thức ăn được tống ra khỏi dạ dày và vào ruột non, ở đây chúng được trộn với mật. Nếu van môn vị quá giãn hoặc bị hẹp, nó không thể đóng lại đúng cách và mật có thể chảy ngược vào dạ dày.
Sự khác biệt giữa trào ngược dịch mật và trào ngược axit là gì?
Nếu cơ vòng thực quản dưới (van cho thức ăn đi từ thực quản vào dạ dày) không đóng đúng cách, dịch dạ dày có thể trào ngược trở lại thực quản. Hiện tượng này thường được gọi là trào ngược axit. Nhưng nếu bạn bị trào ngược dịch mật, lượng dịch đó có thể chứa cả mật. Đôi khi, trào ngược dịch mật là một vấn đề lớn hơn gây kích ứng thực quản.
Trào ngược dịch mật ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?
Trào ngược dịch mật có thể gây viêm niêm mạc thực quản và dạ dày. Nguồn ảnh: emedicinehealth.com
Mật bao gồm các thành phần được sản xuất để tiêu hóa chất béo. Mặc dù nó không có tính axit, nhưng nó gây hại cho lớp niêm mạc nhạy cảm của dạ dày và thực quản. Trào ngược dịch mật mãn tính có thể ăn mòn các lớp bảo vệ này, gây ra tình trạng viêm đau đớn và cuối cùng là tổn thương mô (viêm thực quản). Bạn sẽ có cảm giác đau bỏng rát, ợ chua, đau họng hoặc như bị trào ngược dịch trong dạ dày vào thực quản. Bạn cũng có thể thấy buồn nôn thường xuyên, khó tiêu hoặc thậm chí nôn ra mật.
Các biến chứng có thể xảy ra khi bị trào ngược dịch mật
Viêm niêm mạc dạ dày mãn tính (viêm dạ dày) có thể dẫn đến loét dạ dày và tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Viêm thực quản có thể gây loét, tạo sẹo và biến đổi các tế bào lót phần dưới của thực quản (bệnh Barrett thực quản), đôi khi có thể dẫn đến ung thư thực quản. Những rủi ro này cũng liên quan đến tình trạng trào ngược axit dạ dày thực quản mãn tính (GERD), nhưng các nghiên cứu cho thấy rằng trào ngược dịch mật làm tăng nguy cơ lên gấp nhiều lần.
Trào ngược dịch mật có phổ biến không?
Trào ngược dịch mật không hay gặp ở những người khỏe mạnh. Tuy nhiên, trào ngược axit lại rất phổ biến, và một số trường hợp trào ngược axit cũng có thể bao gồm cả dịch mật. Các triệu chứng của trào ngược dịch mật và trào ngược axit thực ra giống hệt nhau và các bác sĩ không thể biết liệu bạn có đang bị trào ngược dịch mật hay không nếu không lấy mẫu và phân tích chất dịch bị trào ngược lên. Xét nghiệm này được coi là không cần thiết trong chẩn đoán trào ngược axit. Nhưng nếu bạn đã được điều trị trào ngược axit và vẫn còn các triệu chứng, bạn có thể sẽ cần phải được kiểm tra thêm.
Trào ngược dịch mật thường gặp trên những đối tượng nào?
Trào ngược dịch mật thường là biến chứng sau phẫu thuật cắt dạ dày và túi mật. Nguồn ảnh: istockphoto.comTrào ngược dịch mật được ghi nhận phổ biến nhất như một biến chứng của phẫu thuật, đặc biệt là các phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn dạ dày và phẫu thuật nối tắt dạ dày để giảm cân. Phẫu thuật cắt bỏ túi mật cũng có thể liên quan đến tình trạng trào ngược dịch mật. Khi túi mật được cắt bỏ, mật sẽ được giải phóng trực tiếp vào ruột non. Khi mật không được lưu trữ và tập trung trong túi mật trước, nó có thể tràn vào dạ dày.
Triệu chứng và nguyên nhân
Các triệu chứng của trào ngược dịch mật là gì?
Nếu bạn bị trào ngược dịch mật vào dạ dày, bạn có thể nhận thấy các dấu hiệu sau:
Nếu bạn bị trào ngược dịch mật trong thực quản, bạn có thể nhận thấy các dấu hiệu sau:
- Ợ nóng.
- Nôn trớ.
- Đau họng và khàn tiếng.
- Chất nôn màu xanh vàng.
Làm cách nào để phân biệt trào ngược axit và trào ngược dịch mật?
Các triệu chứng của trào ngược axit và trào ngược dịch mật trong thực quản của bạn hầu như giống nhau. Nếu các bạn nôn mửa, hãy kiểm tra màu sắc chất nôn. Mật có màu xanh vàng đặc trưng. Nếu bạn cũng có các triệu chứng trào ngược dịch mật trong dạ dày, chẳng hạn như đau bụng và khó tiêu, đó có thể là một manh mối quan trọng.
Nói chung, trào ngược axit được coi là phổ biến hơn và có nhiều khả năng gặp phải hơn trào ngược dịch mật. Nhưng nếu các loại thuốc điều trị trào ngược axit không làm giảm các triệu chứng của bạn, hãy báo cáo với bác sĩ. Bác sĩ có thể kiểm tra chất lỏng trào ngược trong thực quản của bạn để phát hiện sự hiện diện của mật.
Nguyên nhân gây trào ngược dịch mật?
Nguyên nhân thường gặp nhất gây trào ngược dịch mật là do van môn vị không làm tốt chức năng ngăn mật thoát vào dạ dày. Điều này có thể được gây ra bởi:
- Phẫu thuật, đặc biệt là phẫu thuật dạ dày và phẫu thuật cắt bỏ túi mật.
- Hẹp môn vị do loét tá tràng hoặc mô sẹo.
- Suy giảm nhu động: trì hoãn hoạt động của van môn vị và dòng chảy đi xuống của mật.
Chẩn đoán và xét nghiệm
Làm thế nào để chẩn đoán trào ngược dịch mật?
Nội soi đường tiêu hóa trên. Nguồn ảnh: en.wikipedia.orgTrào ngược dịch mật thường sẽ liên quan đến các triệu chứng ở bụng và đôi khi là các triệu chứng tại thực quản. Mặc dù trào ngược vào thực quản rất dễ chẩn đoán dựa trên các triệu chứng, nhưng trào ngược vào dạ dày sẽ cần được xác nhận bằng các biện pháp chẩn đoán hình ảnh. Bác sĩ có thể sẽ chỉ định nội soi đường tiêu hóa trên để kiểm tra, quan sát bên trong thực quản, dạ dày và phần trên ruột non. Bác sỹ nội soi có thể sử dụng một dụng cụ đặc biệt để lấy một mảnh mô từ tổn thương để kiểm tra tình trạng viêm, tổn thương mô và sự hiện diện của mật. Đối với tình trạng trào ngược vào thực quản, bác sĩ có thể cần thực hiện các biện pháp chẩn đoán bổ sung để phân biệt trào ngược axit với trào ngược dịch mật.
Những biện pháp bổ sung nào được dùng để chẩn đoán trào ngược dịch mật?
Quét HIDA – xạ hình gan mật. Nguồn ảnh: hmixray.com
- Quét HIDA. Còn được gọi là xạ hình gan mật, quét axit iminodiacetic gan mật (HIDA) là một biện pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng X quang để theo dõi dòng chảy của mật từ gan đến ruột non. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu nằm bên trong máy quét từ một đến bốn giờ.
- Hệ thống giám sát Bilitec. Kỹ thuật này giúp phát hiện mật trong dịch trào ngược thực quản thông qua một thiết bị so màu ảnh.
- Đo trở kháng thực quản. Kỹ thuật này có thể xác nhận tình trạng trào ngược vào thực quản và đánh giá xem dịch trào ngược có tính axit hay không axit. Trong quá trình này, một ống thông nhỏ sẽ được luồn vào thực quản qua khoang mũi. Bạn sẽ được tiêm thuốc gây tê và thư giãn cổ họng. Ống thông được giữ nguyên vị trí trong 24 giờ để đo lường các đợt trào ngược, thành phần dịch trào ngược và ghi lại các triệu chứng đi kèm. Đây là một phương pháp đáng tin cậy để phân biệt giữa trào ngược axit và trào ngược không có axit.
Quản lý và điều trị
Điều trị trào ngược dịch mật như thế nào?
Bác sĩ có thể kê nhiều loại thuốc để điều trị trào ngược dịch mật và các triệu chứng của nó, nhưng những loại thuốc này chưa được nghiên cứu kỹ càng. Bạn sẽ phải cân nhắc xem liệu chúng có phù hợp với mình hay không. Khi thuốc không có tác dụng và các triệu chứng của bạn vẫn nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật.
Thuốc điều trị trào ngược dịch mật bao gồm:
- Axit ursodeoxycholic (UDCA): làm thay đổi thành phần của mật trong dạ dày.
- Chất cô lập axit mật: liên kết và làm gián đoạn sự lưu thông của mật.
- Sucralfate: bao phủ và bảo vệ niêm mạc dạ dày và thực quản.
- Prokinetic: thuốc hỗ trợ nhu động đường tiêu hóa.
- Baclofen: có tác dụng làm giảm tình trạng giãn của cơ vòng thực quản dưới.
Các phương pháp phẫu thuật để điều trị trào ngược dịch mật bao gồm:
- Phẫu thuật chuyển hướng để dẫn mật ra khỏi dạ dày.
- Phẫu thuật chống trào ngược để củng cố và tăng cường cơ vòng thực quản dưới.
Tôi có thể điều trị trào ngược dịch mật tại nhà không?
Không giống như trào ngược axit, trào ngược dịch mật không thể được điều trị bằng thuốc kháng axit không kê đơn hoặc thay đổi chế độ ăn uống. Tình trạng này rất khó điều trị ngay cả khi dùng thuốc theo toa. Đôi khi, việc phẫu thuật là cần thiết. Tuy nhiên, một số điều chỉnh nhỏ trong lối sống, như kê cao đầu giường, giảm cân và ăn tối sớm hơn, có thể giúp giảm bớt triệu chứng của bạn đi một chút.
Điều gì sẽ xảy ra nếu trào ngược dịch mật không được điều trị?
Tiếp xúc với mật trong thời gian dài có thể làm hỏng niêm mạc dạ dày và thực quản, dẫn đến tình trạng viêm mãn tính, đau và các tác dụng phụ như loét.
Tiên lượng
Điều trị trào ngược dịch mật có thể là một thách thức, nhưng có một số biện pháp mà bạn có thể thử. Nếu thuốc uống không có tác dụng và các triệu chứng nghiêm trọng, phẫu thuật có thể là một giải pháp.
Sống chung
Nguồn ảnh: floridaphysicalmedicine.comKhi nào tôi nên đến bác sĩ gặp bác sĩ?
Trào ngược dưới bất kỳ hình thức nào đều là nghiêm trọng. Nếu bạn thường xuyên có các triệu chứng trào ngược, dạ dày hoặc thực quản của bạn có thể đang bị xói mòn có hệ thống. Bạn có thể kiểm soát tình trạng trào ngược axit bằng thuốc kháng axit không kê đơn, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống. Nhưng nếu các triệu chứng của bạn vẫn tiếp diễn hoặc nếu chúng bao gồm các triệu chứng ở bụng, bạn có thể đang bị trào ngược dịch mật. Trong trường hợp này, các xét nghiệm và điều trị y tế bổ sung là cần thiết.
Lưu ý
Trào ngược dịch mật xảy ra không phổ biến, nhưng nó là một biến chứng của một số cuộc phẫu thuật. Nếu bạn bị trào ngược dịch mật sau khi phẫu thuật dạ dày hoặc túi mật, bạn có thể điều trị bằng thuốc, nhưng có thể bạn sẽ cần một cuộc phẫu thuật tiếp theo để khắc phục. Các nguyên nhân khác của trào ngược dịch mật chỉ mới bắt đầu được công nhận và hiểu rõ. Với trào ngược dịch mật không do phẫu thuật, hoặc "trào ngược dịch mật nguyên phát", có thể cần thực hiện một số xét nghiệm để xác định. Nhưng các triệu chứng mà nó gây ra – như viêm và đau - sẽ luôn được xem xét một cách nghiêm túc. Hãy trao đổi với bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng hoặc cảm thấy lo ngại.
