Chăm sóc trẻ sơ sinh: Hướng dẫn chi tiết cho năm đầu tiên

Nếu đây là lần đầu bạn làm cha mẹ thì có lẽ bạn có rất nhiều câu hỏi và lo lắng về việc cho con ăn. Con bạn nên uống bao nhiêu? Bạn có nên đánh thức một đứa trẻ đang ngủ để cho ăn không? Tại sao chúng có vẻ luôn đói? Khi nào con của bạn có thể bắt đầu ăn dặm? 

Có rất nhiều câu hỏi cần được trả lời. Dù bà của bạn có phản đối như thế nào thì các cách giải quyết vấn đề vào thời buổi bây giờ đã khác xa rất nhiều so với khi bạn còn là một đứa trẻ. Ngày nay, trẻ sơ sinh (cả những đứa trẻ bú sữa công thức) nên ăn theo nhu cầu và chúng không nên ăn dặm cho đến khi đủ 4 đến 6 tháng tuổi.

Lịch trình cho bé ăn tùy theo độ tuổi

Vào ngày đầu tiên của cuộc đời, dạ dày của bé có kích thước bằng 1 viên bi và chỉ có thể chứa từ 1 đến 1,4 muỗng cà phê chất lỏng cùng một lúc. Khi bé lớn lên, dạ dày của bé sẽ căng ra và lớn dần lên. 

Rất khó (hoặc gần như không thể) để biết con bạn đang bú bao nhiêu khi bạn cho con bú ngực. Nhưng nếu bạn cho trẻ bú bình thì việc đo lường sẽ dễ dàng hơn một chút.

Sau đây là một lịch trình cho trẻ bú điển hình từ Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP).

Khoảng cách giữa những lần cho ăn nên là bao lâu?

Mỗi em bé đều có nhu cầu khác nhau nhưng có một sự thật là trẻ bú sữa mẹ ăn thường xuyên hơn trẻ bú bình. Sữa mẹ dễ tiêu hóa và được thải ra khỏi dạ dày nhanh hơn rất nhiều so với sữa công thức.

Những em bé bú sữa mẹ

Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ. Nguồn: thetot.com

Dù bạn có mệt mỏi đến đâu thì cũng không được bỏ bê việc cho con bú. Theo La Leche League quốc tế, bạn nên bắt đầu cho con bú trong vòng 1 giờ sau khi sinh và cung cấp khoảng 8 đến 12 cữ bú hàng ngày trong vài tuần đầu.

Lúc đầu, điều quan trọng là không được để trẻ không ăn quá 4 giờ. Bạn có thể sẽ phải đánh thức chúng để cho ăn cho đến khi thói quen bú mẹ được thiết lập và chúng tăng cân đều đặn.

Khi con bạn lớn lên thì nguồn sữa cũng sẽ tăng lên. Lượng sữa bú trong một lần bú sẽ tăng lên còn số lần bú trong ngày sẽ giảm xuống. Khi đó bạn có thể bắt đầu nhận thấy thói quen ăn của bé dễ dự đoán hơn.

• 1 đến 3 tháng tuổi: bé sẽ bú từ 7 đến 9 lần mỗi 24 giờ.
• 3 tháng tuổi: cho ăn từ 6 đến 8 lần mỗi 24 giờ.
• 6 tháng tuổi: bé sẽ bú khoảng 6 lần 1 ngày.
• 12 tháng tuổi: số lần cho ăn có thể giảm xuống 4 lần 1 ngày. Việc cho trẻ ăn dặm khi được 6 tháng tuổi sẽ giúp thúc đẩy nhu cầu bổ sung dinh dưỡng của trẻ.

Hãy nhớ rằng lịch trình trên chỉ là một ví dụ. Mỗi em bé sẽ có nhịp độ và sở thích ăn khác nhau cộng thêm nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến tần suất bú.

Những em bé bú bình

Trẻ sơ sinh bú bình. Nguồn: verywellfamily.com

Giống như các em bé bú mẹ, trẻ sơ sinh bú bình nên được cho ăn theo nhu cầu. Trung bình nên cho chúng ăn một lần sau khoảng 2 đến 3 giờ. Một lịch trình cho ăn thông thường có thể trông như thế này:

• Trẻ sơ sinh: 2 đến 3 giờ một lần
• 2 tháng tuổi: 3 đến 4 giờ một lần
• 4 đến 6 tháng tuổi: 4 đến 5 giờ một lần
• 6 tháng tuổi trở lên: 4 đến 5 giờ một lần

Đối với cả trẻ bú mẹ và bú bình thì

• Không cho trẻ dưới 1 tuổi uống bất kỳ chất lỏng nào khác (nước trái cây, sữa bò, v.vv…) ngoài sữa công thức hoặc sữa mẹ. Những loại thức uống khác không cung cấp các chất dinh dưỡng phù hợp và có thể gây đau dạ dày. Bạn có thể bắt đầu cho bé uống nước vào khoảng 6 tháng tuổi.
• Không thêm ngũ cốc trẻ em vào bình sữa.
  • Nguy cơ khiến trẻ bị nghẹn.
  • Hệ tiêu hóa của trẻ chưa đủ phát triển để xử lý ngũ cốc cho đến khoảng 4 đến 6 tháng tuổi.
  • Bạn có thể khiến bé ăn quá nhiều.
• Không cho bé tiêu thụ mật ong ở bất kỳ dạng nào cho đến sau sinh nhật đầu tiên của chúng. Mật ong có thể gây nguy hiểm cho em bé và đôi khi có thể gây ra ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh.
• Hãy điều chỉnh lịch cho ăn dựa trên nhu cầu riêng của bé. Trẻ sinh non có thể ăn theo các cách cho ăn theo độ tuổi của các trẻ khác như thường. Nếu bé hay bị trào ngược dạy dày hoặc kém phát triển, bạn có thể cần phải đưa bé đi khám bác sĩ để đưa ra một lịch trình cho ăn và quyết định lượng thức ăn phù hợp hơn.

Cách lên lịch cho ăn

Các bảng lịch trình rất quan trọng đối với các ông bố bà mẹ. Con của bạn sẽ bắt đầu thích bú một cách tự nhiên khi bụng của chúng lớn lên và chúng có thể bú nhiều sữa mẹ hoặc sữa công thức hơn trong một lần bú. Điều này có thể bắt đầu xảy ra khi trẻ đạt 2 đến 4 tháng tuổi.

Tuy nhiên hiện tại hãy tập trung tìm hiểu các dấu hiệu cho thấy bé đang đói như:

• Rúc gần ngực mẹ, tìm núm vú
• Cho tay vào mồm
• Chẹp miệng hoặc liếm môi
• Quấy khóc (đừng đợi đến khi con bạn bắt đầu khó chịu vì đói mới cho ăn)

Khi con bạn được vài tháng tuổi, bạn có thể đưa ra lịch trình ngủ và cho ăn phù hợp với bản thân bạn.

Giả sử đứa trẻ 4 tháng tuổi của bạn thức dậy 5 giờ một lần để bú. Điều đó có nghĩa là nếu bạn cho trẻ bú lúc 9 giờ tối, trẻ sẽ thức dậy vào khoảng 2 giờ sáng. Nhưng nếu bạn đánh thức trẻ và cho trẻ ăn vào lúc 11 giờ đêm ngay trước khi bạn đi ngủ thì chúng sẽ ngủ cho đến 4 giờ sáng. Điều này có thể cho phép bạn ngủ được nhiều hơn vào ban đêm.

Phải làm gì nếu em bé vẫn đói?

Nói chung thì nếu con bạn đói thì hãy cho chúng ăn. Bé sẽ ăn thường xuyên hơn trong các đợt tăng trưởng (thường xảy ra vào khoảng 3 tuần, 3 tháng và 6 tháng tuổi).

Một số em bé sẽ bú liên túc. Điều này có nghĩa là chúng sẽ bú thường xuyên hơn trong những khoảng thời gian nhất định và ít bú hơn ở những khoảng thời gian khác. Ví dụ, bé có thể bú vào buổi chiều muộn và tối sau đó ngủ lâu hơn vào ban đêm. Điều này thường gặp ở trẻ bú sữa mẹ hơn là trẻ bú bình.

Bạn lo lắng rằng bạn có thể cho con ăn quá nhiều? Điều này thường không xảy ra với các bà mẹ cho con bú sữa mẹ mà thường hay xảy đến với những bà mẹ cho con bú bình (đặc biệt nếu bé thích cảm giác được bú núm). Bạn cần chú ý đến những dấu hiệu cho thấy chúng đói. Hãy nói chuyên với bác sĩ nhi khoa nếu bạn lo lắng con mình có thể đang ăn quá nhiều.

Cách cho trẻ bắt đầu ăn thức ăn rắn 

Bắt đầu cho trẻ ăn thức ăn rắn. Nguồn: parenting.firstcry.com

Bé có thể đã sẵn sàng ăn dặm ở độ tuổi từ 4 đến 6 tháng và:

• Kiểm soát đầu tốt
• Có vẻ hứng thú với những món bạn ăn
• Với lấy đồ ăn
• Nặng 6kg hoặc hơn

Tôi nên bắt đầu với món ăn nào? AAP cho rằng việc bạn bắt đầu cho trẻ ăn thực phẩm nào không thực sự quan trọng. Quy tắc duy nhất bạn cần tuân theo là: Cho trẻ ăn duy nhất một món từ 3 đến 5 ngày trước khi giới thiệu một loại thức ăn khác. Nếu có phản ứng dị ứng (phát ban, tiêu chảy, nôn mửa…) thì bạn sẽ biết thực phẩm nào gây ra những phản ứng đó.

Khi bé lớn lên, hãy chuyển từ thức ăn trẻ em xay nhuyễn sang thức ăn có nhiều kết cấu hơn (chuối nghiền, trứng ác hoặc mì ống đã được nấu chín kỹ, cắt nhỏ). Điều này thường xảy ra khi trẻ đạt từ 8 đến 10 tháng tuổi.

Siêu thị thường cung cấp sẵn rất nhiều loại thực phẩm cho trẻ em nhưng nếu bạn muốn tự nấu thì hãy nhớ đừng thêm muối hay đường. Ngoài ra, trong giai đoạn này, không cho bé ăn bất cứ thứ gì có thể dẫn đến nguy cơ bị nghẹn, hóc như:

• Thức ăn cứng như bỏng ngô hoặc các loại hạt
• Hoa quả tươi cứng như táo. Hãy nấu chúng mềm ra hoặc chặt thành những miếng nhỏ
• Các loại thịt chưa được nấu chin kỹ và được băm nhỏ (bao gồm cả xúc xích).
• Viêm pho mát
• Bơ đậu phộng (tuy nhiên hãy hỏi bác sĩ về những lợi ích của việc cho trẻ ăn bơ đậu phộng lỏng trước 1 tuổi).

Khi bé sắp sinh nhật 1 tuổi, bạn nên cho bé ăn nhiều loại thức ăn khác nhau và tiêu thụ khoảng 110g thức ăn rắn trong mỗi bữa ăn. Tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức. Đến tháng thứ 8 thì hãy cho trẻ uống khoảng 890ml mỗi ngày.

Nếu bạn mua một số cổ phiếu của một công ty sản xuất công thức giặt đánh bay vết bẩn thì biết đâu lợi nhuận có thể chi trả cho phí đại học của con bạn!

Những mối lo ngại khác

Trẻ sơ sinh không phải những khuôn cắt bánh quy giống hệt nhau. Một số trẻ dễ dàng tăng cân trong khi một số lại gặp vấn đề về tăng trưởng. Những điều có thể làm ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của trẻ là:

• Bị dị tật bẩm sinh như sứt môi, hở hàm ếch gây khó khăn trong việc ăn uống.
• Không dung nạp protein trong sữa
• Sinh non
• Cho bú bình hay bú sữa mẹ

Một nghiên cứu năm 2012 trên 1800 trẻ sơ sinh cho thấy trẻ bú bình (chứa sữa mẹ hay sữa công thức) tăng cân nhanh hơn trong năm đầu tiên so với trẻ bú mẹ hoàn toàn.

Bác sĩ của con bạn có thể đưa ra các tư vấn về mức cân nặng hợp lý của con bạn.

Bài học rút ra

Cho trẻ ăn như thế nào, khi nào và ăn gì là những lo lắng hàng đầu của các bậc cha mẹ. Nhưng có một tin tốt là hầu hết trẻ sơ sinh đều biết khi nào chúng đói, khi nào chúng no và chúng sẽ thể hiện cho bạn thấy điều đó.

Bạn chỉ cần chú ý đến những dấu hiệu mà chúng thể hiện. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào, bác sĩ nhi khoa của con bạn luôn sẵn sàng trợ giúp.

Xem thêm:

• Cho trẻ bú bình: Hướng dẫn từ A-Z
• Chăm sóc trẻ sơ sinh: Tắm cho bé 0-3 tháng tuổi
• Mát xa cho trẻ sơ sinh: Lợi ích và cách thực hiện
• Các bước mát xa cho trẻ nhỏ
• Những điều cần biết về thóp của trẻ nhỏ