Não và tủy sống được bao phủ trong một chất dịch bảo vệ trong suốt gọi là dịch não tủy. Có những khoảng trống trong não (gọi là não thất) cũng chứa đầy dịch não tủy. Các não thất phát triển sớm trong thai kỳ và có thể thấy trên siêu âm trước khi sinh vào 3 tháng giữa thai kỳ, vào khoảng tuần thứ 15.
Nguồn ảnh radnet.bidmc.harvard.edu
Ngoài ra tràn dịch não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng nó xảy ra thường xuyên hơn ở trẻ sơ sinh và người lớn từ 60 tuổi trở lên.
Các triệu chứng của giãn não thất là gì?
Trẻ sơ sinh bị giãn não thất nhẹ thường không có bất kỳ triệu chứng nào. Nếu giãn não thất tiến triển, em bé có thể có các triệu chứng của não úng thủy, bao gồm:
- Đầu to bất thường
- Tăng nhanh kích thước đầu
- Buồn ngủ cực độ
- Nôn mửa
- Khó nhìn lên khi đầu hướng về phía trước
- Co giật không rõ nguyên nhân
Trẻ mới biết đi và trẻ lớn
- Đau đầu
- Nhìn mờ hoặc nhìn đôi
- Mắt cố định hướng xuống
- Mở rộng bất thường của đầu trẻ mới biết đi
- Buồn ngủ hoặc thờ ơ
- Buồn nôn hoặc nôn mửa
- Cân bằng không ổn định
- Phối hợp kém
- Ăn kém
- Co giật
- Tiểu không tự chủ
- Thay đổi hành vi và nhận thức: cáu gắt, thay đổi tính cách, suy giảm thành tích học tập, trì hoãn hoặc các vấn đề với các kỹ năng có được trước đây, chẳng hạn như đi bộ hoặc nói chuyện
Thanh niên và trung niên
- Đau đầu
- Mất sự phối hợp hoặc cân bằng
- Mất kiểm soát bàng quang hoặc đi tiểu thường xuyên
- Suy giảm thị lực
- Suy giảm trí nhớ, sự tập trung và các kỹ năng tư duy khác có thể ảnh hưởng đến hiệu suất công việc
Người cao tuổi
Trong số những người lớn từ 60 tuổi trở lên, các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến hơn của giãn não thất là:
- Mất kiểm soát bàng quang hoặc đi tiểu thường xuyên
- Mất trí nhớ
- Mất dần dần các kỹ năng suy nghĩ hoặc lý luận khác
- Đi lại khó khăn, thường được mô tả là một dáng đi xáo trộn hoặc cảm giác bàn chân bị mắc kẹt
- Phối hợp kém hoặc cân bằng
Nguyên nhân của giãn não thất là gì?
Không phải lúc nào cũng có một lý do duy nhất khiến trẻ bị giãn não thất, có 4 yếu tố chính có thể gây ra giãn não thất:
- Một nguyên nhân ngăn cản dịch não tủy lưu thông và hấp thụ bình thường trong não, gây ra não úng thủy
- Sự mất cân bằng nhẹ trong sản xuất và hấp thụ dịch
- Khiếm khuyết trong phát triển não
- Tổn thương hoặc mất mô não
Giãn não thất thường xảy ra một cách tự phát, có nghĩa là một đứa trẻ không thừa hưởng tình trạng bệnh từ cha mẹ. Tuy nhiên, bệnh đầu to lành tính và não úng thủy thường có xu hướng di truyền. Não úng thủy bẩm sinh cũng có thể liên quan đến các bất thường khác trong não hoặc các tình trạng khác như tật nứt đốt sống hoặc khuyết tật tim.
Các yếu tố nguy cơ khác xảy ra ở mọi lứa tuổi:
- Sang thương hoặc khối u não hoặc tủy sống
- Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương, chẳng hạn như viêm màng não do vi khuẩn hoặc quai bị
- Chảy máu trong não do đột quỵ hoặc chấn thương đầu
- Chấn thương sọ não khác
Làm thế nào để chẩn đoán giãn não thất?
Giãn não thất ở trẻ sơ sinh và thai nhi có thể được phát hiện trên các xét nghiệm trước khi sinh hoặc sau khi trẻ được sinh ra.
Các xét nghiệm bao gồm:
- Siêu âm trước khi sinh, hoặc siêu âm qua thóp ở trẻ sơ sinh
- Chọc dò ối
- Chụp cộng hưởng từ (MRI) - để kiểm tra trẻ sơ sinh sau khi sinh
Ở người lớn, chẩn đoán giãn não thất thường dựa trên:
- Các triệu chứng lâm sàng
- Khám thần kinh: sẽ phụ thuộc vào tuổi của một người. Bác sĩ thần kinh có thể đặt câu hỏi và thực hiện các bài kiểm tra tương đối đơn giản để đánh giá tình trạng cơ bắp, chuyển động, sức khỏe và các giác quan hoạt động tốt như thế nào.
- Hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) sử dụng sóng vô tuyến và từ trường để tạo ra hình ảnh 3 chiều hoặc mặt cắt ngang chi tiết của não rất có giá trị giúp chẩn đoán giãn não thất.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT) là một công nghệ X-quang chuyên dụng có thể tạo ra các hình ảnh cắt ngang của não. Chụp không đau và nhanh chóng.
Điều trị giãn não thất
Điều trị giãn não thất thai kì
Trong 3 tháng giữa thai kỳ, nếu mẹ siêu âm phát hiện não thất có kích thước dưới 10mm thì không cần quá lo lắng. Mẹ chỉ cần thường xuyên thăm khám theo định kỳ để theo dõi và không cần can thiệp nhiều.
Giãn não thất nhẹ là sự thay đổi bình thường, do tác động phụ của những dị tật khác gây ra. Do đó, khi phát hiện cần kiểm tra và siêu âm kỹ lưỡng với tim và não của thai nhi.
Nếu khi kết quả xét nghiệm cho thấy không có những điểm bất thường, các bác sĩ sẽ theo dõi mẹ bầu trong một vài ngày để có kết luận chính xác nhất hoặc mẹ bầu có thể được theo dõi tại nhà cho đến khi sinh. Ngược lại, nếu kết quả xét nghiệm cho kết quả não úng thủy, thì thai phụ phải ngay lập tức phải nhập viện để được theo dõi, nếu trường hợp nặng phải chấp nhận bỏ thai, đảm bảo cho những lần mang thai sau.
Điều trị giãn não thất ở các lứa tuổi khác
Điều trị chủ yếu bằng phương pháp phẫu thuật bao gồm 2 phương pháp sau:
- Hệ thống shunt: phương pháp điều trị phổ biến nhất cho bệnh não úng thủy là phẫu thuật đặt hệ thống thoát nước, được gọi là shunt. Nó bao gồm một ống dài, linh hoạt với một van giữ chất lỏng từ não chảy đúng hướng và đúng tốc độ.
Một đầu của ống thường được đặt ở một trong các tâm thất của não. Sau đó, ống được đặt dưới da đến một bộ phận khác của cơ thể, nơi dịch não tủy dư thừa có thể được hấp thụ dễ dàng hơn - chẳng hạn như bụng hoặc một buồng trong tim.
Những người mắc bệnh não úng thủy thường cần một hệ thống shunt cho đến hết đời và cần phải theo dõi thường xuyên.
- Phẫu thuật nội soi thất thứ ba
Phẫu thuật nội soi thất thứ ba là một thủ tục phẫu thuật có thể được sử dụng cho một số người. Trong thủ tục, bác sĩ phẫu thuật sử dụng một máy quay video nhỏ để có tầm nhìn trực tiếp bên trong não sau đó tạo một lỗ ở đáy của một trong các tâm thất hoặc giữa các tâm thất để cho phép dịch não tủy chảy ra khỏi não.
Ngoài ra có thể kết hợp nội soi cắt lỗ thông thứ ba / cắt đám rối mạch mạc.
Tiên lượng dài hạn cho giãn não thất
Hầu hết trẻ sơ sinh bị giãn não thất đơn giản không có tổn thương não khác hoặc các vấn đề về phát triển sẽ có sự phát triển hoàn toàn bình thường và khỏe mạnh.
Nếu được điều trị kịp thời, trẻ bị não úng thủy không có các tổn thương não nghiêm trọng khác có tiên lượng tốt để phát triển bình thường.
