Chúng khá thường gặp ở trẻ em và thường xuất hiện lần đầu tiên vào khoảng 5 tuổi. Đôi khi chúng có thể gặp lần đầu ở tuổi trưởng thành.
Các triệu chứng của tic thường không nghiêm trọng và thường cải thiện theo thời gian nhưng chúng có thể gây khó chịu và cản trở các hoạt động hàng ngày.
Hội chứng Tourette là một thuật ngữ được sử dụng khi rối loạn tic kéo dài hơn một năm.
Các loại tic
Có nhiều loại tic. Một số loại ảnh hưởng đến chuyển động của cơ thể và một số khác gây ra âm thanh.
Ví dụ:
- Chớp mắt, nhăn mũi hoặc nhăn nhó
- Giật hoặc đập đầu
- Nhấp các ngón tay
- Chạm vào người khác hoặc đồ vật
- Ho, càu nhàu hoặc đánh hơi
- Lặp lại một âm thanh hoặc cụm từ - thậm chí có thể là những từ thô tục
Tic có thể xảy ra một cách ngẫu nhiên hoặccó thể liên quan đến điều gì đó như căng thẳng, lo lắng, mệt mỏi, phấn khích hoặc hạnh phúc. Chúng có xu hướng trở nên tồi tệ hơn nếu được nhắc tới hoặc tập trung vào.
(Nguồn ảnh moleculeralabs.com)Người bệnh thường bắt đầu với một cảm giác khó chịu tích tụ trong người, cảm giác khó chịu thuyên giảm khi xuất hiện tic – điều này được gọi là sự thôi thúc - mặc dù đôi khi chúng có thể được kìm hãm một phần.
Khi nào cần đi khám?
Tic thường không nghiêm trọng và chúng không gây hại cho não.
Không phải lúc nào người bệnh cũng cần gặp bác sĩ nếu biểu hiện tic nhẹ và không gây ra vấn đề gì. Đôi khi chúng có thể biến mất nhanh chóng.
Gặp bác sĩ nếu người bệnh lo lắng về tâm lý hoặc cần hỗ trợ hoặc tư vấn hoặc trong những trường hợp sau:
- Tic xảy ra rất thường xuyên hoặc trở nên thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn
- Gây ra các vấn đề về cảm xúc hoặc xã hội, chẳng hạn như bối rối, bị cô lập xã hội
- Gây đau hoặc khó chịu (một số tic có thể khiến người bệnh vô tình làm tổn thương chính mình)
- Ảnh hưởng tới các hoạt động hàng ngày.
- Đi kèm với sự tức giận, trầm cảm hoặc tự làm hại bản thân
Bác sĩ có thể chẩn đoán tic từ việc nghe mô tả hoặc quan sát các biểu hiện. Bạn có thể quay một đoạn video ngắn để bác sĩ dễ dàng chẩn đoán bệnh hơn, nhưng hãy cẩn thận, đừng quá chú ý vào tic trong khi quay vì điều này có thể khiến triệu chứng trở nên tồi tệ hơn.
Tic kéo dài bao lâu?
Trong hầu hết các trường hợp, tic cải thiện theo thời gian hoặc ngừng hoàn toàn.
Đôi khi chúng có thể chỉ tồn tại trong vài tháng, nhưng thường kéo dài trong vài năm.
Chúng thường nghiêm trọng nhất từ khoảng 8 tuổi cho đến tuổi thiếu niên, và thường bắt đầu cải thiện sau tuổi dậy thì.
Nguyên nhân của tic
Nguyên nhân của chúng chưa rõ ràng. Chúng được cho là do những thay đổi trong các bộ phận của não kiểm soát chuyển động.
Chúng có thể di truyền trong các gia đình và có khả năng là do nguyên nhân di truyền trong nhiều trường hợp. Chúng cũng thường xảy ra cùng với các vấn đề khác, chẳng hạn như:
- Rối loạn tăng động giảm chú ý
- Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Đôi khi có thể bị giật do uống thuốc bất hợp pháp, chẳng hạn như cocaine hoặc amphetamine, và đôi khi do các tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hơn như bại não hoặc bệnh Huntington gây ra.
Điều trị
Không phải lúc nào bệnh cũng cần được điều trị nếu biểu hiện nhẹ, nhưng vẫn có sẵn các phương pháp điều trị nếu triệu chứng nặng hoặc ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
Nhiều rối loạn tic cuối cùng sẽ biến mất hoặc cải thiện đáng kể sau một vài năm. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, rối loạn nghiêm trọng hơn có thể gây ra các vấn đề như ảnh hưởng tới việc học hoặc các vấn đề xã hội.
Mẹo tự giúp đỡ
Có một số điều đơn giản bạn có thể làm có thể giúp cải thiện rối loạn tic của bạn hoặc của con bạn.
- Tránh căng thẳng, lo lắng và buồn chán - ví dụ, cố gắng tìm một hoạt động thư giãn và thú vị để làm (chẳng hạn như thể thao hoặc một sở thích).
- Tránh để quá mệt mỏi - cố gắng ngủ một giấc bất cứ khi nào có thể.
- Cố gắng tránh tập trung vào tic và không nói về nó quá nhiều - tăng sự chú ý đến nó có thể làm cho biểu hiện tồi tệ hơn
- Đừng nhắc tới tic với trẻ khi chúng đang xảy ra
- Trấn an con bạn rằng mọi thứ đều ổn và không có lý do gì để chúng cảm thấy xấu hổ
- Cho những người mà bạn thường xuyên tiếp xúc biết về tic để họ biết về chúng và không phản ứng khi chúng xảy ra
Nếu con bạn cảm thấy khó khăn khi ở trường, hãy nói chuyện với giáo viên của chúng về cách giải quyết vấn đề này.
Tương tự như vậy, nếu tic khiến bạn gặp khó khăn trong công việc, hãy nói chuyện với sếp của bạn để tìm kiếm sự giúp đỡ.
Liệu pháp hành vi
Liệu pháp hành vi thường được khuyến khích như một trong những phương pháp điều trị đầu tiên cho rối loạn.
Bạn có thể được giới thiệu đến một dịch vụ điều trị tâm lý chuyên khoa nếu bác sĩ cảm thấy liệu pháp có thể hữu ích.
Một trong những loại liệu pháp chính cho rối loạn tic là liệu pháp đảo ngược thói quen. Liệu pháp nhằm mục đích:
- Giúp bạn nắm được tình trạng của mình
- Giúp bạn nhận biết rõ hơn về thời điểm tic xảy ra và xác định bất kỳ sự thôi thúc nào bạn cảm thấy vào thời điểm đó
- Chỉ bạn cách phản ứng khi bạn cảm thấy sắp tic - ví dụ: nếu tic của bạn liên quan đến việc nhún vai, bạn có thể được chỉ cách duỗi tay cho đến khi thôi thúc tic qua đi
Can thiệp hành vi toàn diện cho tic (Comprehensive behavioural intervention for tics - CBiT) cũng có thể được sử dụng. Liệu pháp này liên quan đến việc học một tập hợp các kỹ thuật hành vi để giúp giảm cảm giác mệt mỏi.
Một kỹ thuật được gọi là phòng ngừa phơi nhiễm và phản ứng (ERP) đôi khi cũng được sử dụng. Liệu pháp này nhằm mục đích giúp bạn học cách kiềm chế sự thôi thúc cho đến khi nó giảm bớt.
Những kỹ thuật này thường cần được hướng dẫn bởi một nhà trị liệu. Chúng tác động tốt nhất khi bạn tiếp tục sử dụng chúng sau khi điều trị kết thúc.
Thuốc
Có một số loại thuốc có thể giúp kiểm soát rối loạn tic. Dưới đây là một số loại thuốc được sử dụng.
Thuốc an thần kinh
Thuốc an thần kinh, còn được gọi là thuốc chống loạn thần, là loại thuốc chính cho tic. Chúng hoạt động bằng cách thay đổi tác động của các chất hóa học trong não giúp kiểm soát các chuyển động của cơ thể.
Ví dụ: risperidone, pimozide và aripiprazole.
Tác dụng phụ của thuốc an thần kinh có thể bao gồm:
- Tăng cân
- Mờ mắt
- Táo bón
- Khô miệng
Một số loại thuốc an thần kinh có thể có thêm các tác dụng như buồn ngủ, run rẩy và co giật.
Các loại thuốc khác
Ngoài ra còn có một loạt các loại thuốc khác có thể được sử dụng để triệu chứng tic và điều trị các bệnh liên quan.
Ví dụ:
- Clonidine - một loại thuốc có thể giúp giảm tic và điều trị đồng thời các triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý.
- Clonazepam - một loại thuốc có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của chứng tic ở một số người bằng cách thay đổi cách hoạt động của một số hóa chất trong não
- Tetrabenazine - một loại thuốc có thể làm giảm tic ở những người có nguyên nhân cơ bản gây ra các chuyển động nhanh lặp đi lặp lại, chẳng hạn như bệnh Huntington
- Tiêm độc tố botulinum - những chất này có thể được tiêm vào các cơ cụ thể giúp thư giãn và ngăn ngừa cảm giác căng thẳng, mặc dù tác dụng thường chỉ kéo dài đến 3 tháng
Mỗi phương pháp điều trị này đều có nguy cơ tác dụng phụ. Trao đổi với bác sĩ về điều này nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào.
Phẫu thuật
Một loại phẫu thuật được gọi là kích thích não sâu đã được sử dụng trong một số trường hợp mắc hội chứng Tourette nghiêm trọng.
Nó được thực hiện bằng việc đặt 1 hoặc nhiều điện cực trong một khu vực của não liên quan đến tic.
Các điện cực được đặt bằng cách sử dụng kim nhỏ xuyên qua các lỗ nhỏ trong hộp sọ. Phẫu thuật được thực hiện dưới gây mê toàn thân.
Các dây mỏng chạy từ các điện cực đến một máy phát xung (một thiết bị tương tự như máy tạo nhịp tim), được đặt dưới da ngực. Nó tạo ra một dòng điện để giúp điều chỉnh các tín hiệu trong não và kiểm soát cảm giác của bạn.
Vẫn còn chưa chắc chắn về mức độ hiệu quả và an toàn của phẫu thuật này, vì vậy nó chỉ được xem xét ở một số ít người lớn bị chứng tic không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
Xem thêm:
- Rối loạn tic hay tật máy giật: Phân biệt và điều trị
- Hội chứng Tourette là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
