Trừ khi bị dị ứng với độc tố của ong hoặc có các dấu hiệu của phản ứng dị ứng nghiêm trọng, còn nếu bị nhẹ bạn có thể điều trị hầu hết các vết ong đốt tại nhà.
Ngoài cách sơ cứu cơ bản, một số phương pháp điều trị tại nhà từ lâu đã được cho là có tác dụng làm dịu vùng da bị viêm và giảm ngứa như thoa mật ong, cây phỉ và thậm chí cả kem đánh răng!
Chúng tôi sẽ chia sẻ các phương pháp điều trị y học truyền thống khi bị ong mật đốt, các phương pháp phổ biến để làm giảm các triệu chứng bị đốt nhẹ hơn tại nhà và cách nhận biết phản ứng dị ứng.
Phương pháp điều trị truyền thống khi bị ong đốt
Dưới đây là các bước quan trọng nhất trong sơ cứu khi bị ong mật đốt:
- Lấy vòi ong ra nhanh chóng.
- Rửa khu vực bị đốt bằng xà phòng và nước.
- Tránh gãi, vì điều này có thể dẫn đến nhiễm trùng.
Một bài đánh giá tổng quan năm 2020 nghiên cứu về cách loại bỏ vòi ong mật kết luận rằng điều quan trọng nhất là loại bỏ vòi càng sớm càng tốt. Nọc độc của ong sẽ tiếp tục được bài tiết khi vòi bị mắc kẹt trong da của bạn.
Thông thường, bạn nên chải hoặc cạo vòi bằng cách sử dụng một miếng gạc, móng tay hoặc thậm chí là thẻ tín dụng. Kéo hoặc kẹp nó ra không phải là cách làm hay, nhưng có thể cần thiết.
Sau các bước này, một số phương pháp đáng tin cậy sau đây có thể giúp điều trị vết đốt và giảm thiểu sự khó chịu của bạn.
1. Nước đá
Chườm lạnh (nguồn: https://www.active.com/)Chườm lạnh giúp giảm đau và sưng bằng cách hạn chế lưu lượng máu đến khu vực này.
Điều quan trọng là bạn không nên chườm đá trực tiếp lên da, vì khiến da bị bỏng. Tốt nhất chỉ nên chườm lạnh dưới 20 phút.
2. Thuốc chống viêm
Dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) , chẳng hạn như Motrin hoặc Advil, có thể giúp giảm viêm và giảm đau.
Bạn cũng có thể điều trị ngứa và mẩn đỏ bằng kem hydrocortisone hoặc kem dưỡng da calamine .
3. Thuốc kháng histamine
Uống thuốc kháng histamine như Benadryl hoặc Zyrtec có thể giúp giảm ngứa và sưng tấy nói riêng. Thuốc kháng histamine giúp hệ thống miễn dịch của chúng ta trở lại bình thường sau phản ứng dị ứng.
Bất cứ biểu hiện gì nhiều hơn một phản ứng dị ứng nhẹ cũng nên được bác sĩ đánh giá ngay lập tức.
Các biện pháp khắc phục tại nhà khi bị ong đốt
Các vết ong đốt thường được điều trị bằng sự kết hợp của cả cách sơ cứu truyền thống và các phương pháp điều trị tại nhà.
Một số phương pháp điều trị tại nhà phổ biến nhất đối với các triệu chứng bị ong đốt không được nghiên cứu khoa học chứng minh. Tuy nhiên, chúng đã được lan truyền qua nhiều thế hệ và tiếp tục phổ biến.
Quan trọng là không có phương pháp điều trị tại nhà nào có thể gây đau nhiều hơn hoặc khiến vết đốt trở nên bị nặng hơn. Nếu điều này xảy ra, hãy dừng lại và làm sạch vết đốt bằng xà phòng với nước, và không thử lại cách tiếp cận đó.
1. Mật ong
Mật ong có thể giúp chữa lành vết thương và ngăn ngừa nhiễm trùng ((nguồn: https://www.tododisca.com/)Một bài đánh giá nghiên cứu năm 2021 báo cáo rằng mật ong y tế (MGH), bao gồm cả mật ong Manuka, đã được chứng minh là có tác dụng giảm viêm và có đặc tính kháng khuẩn mạnh, giúp đẩy lùi vi khuẩn và nấm. Không rõ liệu các loại mật ong truyền thống khác có tác dụng như vậy hay không.
Mật ong cũng được cho là giải phóng oxy vào vết thương để hỗ trợ chữa lành và giúp loại bỏ mô chết.
Để điều trị ong đốt bằng MGH hoặc mật ong gia dụng, thoa một lượng nhỏ lên vùng bị ong đốt. Che vết thương lại bằng một miếng băng lỏng và giữ nguyên trong tối đa một giờ.
2. Baking soda
Baking soda (nguồn: https://mynordicrecipes.com/)Dung dịch baking soda và nước có thể giúp chữa nhiều loại côn trùng và ong đốt. Người ta tin rằng baking soda có thể vô hiệu hóa nọc độc của ong, giảm ngứa và sưng tấy.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) hướng dẫn cách pha dung dịch để điều trị tình trạng ong đốt:
- Trộn 1 thìa cà phê nước với lượng muối nở vừa đủ để tạo thành hỗn hợp đặc.
- Xoa hỗn hợp lên khu vực bị ảnh hưởng.
- Để trong 10 phút.
- Rửa sạch.
Một gợi ý khác là bạn có thể dùng băng để che vết bôi lại, giúp nó phát huy tác dụng và để trong 15 phút trước khi rửa sạch.
3. Kem đánh răng
Không có bằng chứng khoa học thực sự nào cho thấy kem đánh răng có thể giúp điều trị ong đốt. Tuy nhiên, người ta cho rằng kem đánh răng có tính kiềm (pH thấp) sẽ trung hòa nọc ong mật có tính axit (pH cao). Do vậy nếu điều này là đúng, kem đánh răng sẽ không hoạt động với nọc độc của ong bắp cày (vì nó có tính kiềm).
Tương tự như baking soda, người ta tin rằng kem đánh răng sẽ hút nọc độc ra ngoài. Các loại bạc hà cũng được cho là có tác dụng làm dịu mát da.
Dù là lí do gì thì kem đánh răng cũng là một phương pháp điều trị tại nhà rẻ tiền và dễ dàng để thử. Chỉ cần chấm một chút lên vùng bị ảnh hưởng và lau sạch sau 10 đến 20 phút.
4. Giấm táo
Giấm táo được sử dụng cho nhiều mục đích về sức khỏe, từ cải thiện tình trạng da đến giúp kiểm soát bệnh đái tháo đường. Mặc dù không phải tất cả các công dụng của nó đều được nghiên cứu chứng minh, nhưng tác dụng kháng khuẩn thì đã được giới khoa học công nhận.
Một số người tin rằng giấm táo có thể trung hòa nọc độc của ong, ngăn ngừa nhiễm trùng và giảm viêm.
Ngâm vị trí bị ong đốt trong giấm táo pha loãng ít nhất 15 phút. Bạn cũng có thể làm ướt băng hoặc vải trong giấm, sau đó đắp lên vết đốt. Ngừng cách làm này lại nếu nó gây kích ứng.
5. Miếng dán aspirin
Một biện pháp khắc phục tại nhà lâu đời khác để giảm bớt sự khó chịu khi bị ong đốt là bôi aspirin ướt (nghiền nát một viên aspirin không bọc và trộn bột với nước thành hỗn hợp sền sệt) hoặc miếng dán aspirin lên vết đốt.
Tuy nhiên, một nghiên cứu năm 2003 kết luận rằng việc bôi aspirin tại chỗ lên vết đốt của ong hoặc ong bắp cày không thấy đỡ khi được kiểm tra. Miếng dán aspirin làm tăng mẩn đỏ ở những người tham gia và không làm giảm thời gian sưng hoặc đau. Chườm đá được xác định là một phương pháp điều trị hiệu quả hơn.
6. Chiết xuất thực vật và tinh dầu
Những loại thuốc bôi có nguồn gốc tự nhiên này có liên quan đến việc chữa lành vết thương và có thể giúp làm giảm các triệu chứng khi bị ong đốt.
Một số biện pháp này được truyền miệng. Tuy nhiên nghiên cứu chỉ ra lô hội và cây phỉ có đặc tính chống viêm đã được chứng minh. Chúng thường xuất hiện như một thành phần trong nhiều sản phẩm chăm sóc da và các loại thuốc bôi chữa lành vết thương khác.
Dưới đây là một số biện pháp từ thiên nhiên mà bạn có thể lưu tâm đến:
- Lô hội có nhiều công dụng khác nhau, bao gồm làm dịu da bị kích ứng. Bạn có thể mua gel hoặc tự làm nếu bạn có loại cây này. Chỉ cần ngắt một nhánh lá và bóp trực tiếp gel lên vùng da bị mụn.
- Cây phỉ là một chất làm se và khử trùng tự nhiên. Nó được coi là một phương pháp điều trị tại nhà đối với vết côn trùng và ong đốt vì nó có thể ngăn ngừa nhiễm trùng và giảm sưng đau. Bôi cây phỉ (có dạng lỏng trong suốt) trực tiếp lên vết ong đốt nếu cần.
- Kem Calendula là một chất khử trùng được sử dụng để chữa lành vết thương nhỏ và giảm kích ứng da. Thoa kem trực tiếp lên vết đốt và băng lại.
- Tinh dầu hoa oải hương có khả năng chống viêm và có thể giúp giảm sưng. Pha loãng tinh dầu với dầu nền (chẳng hạn như dầu dừa hoặc dầu ô liu). Chấm một vài giọt hỗn hợp lên vết đốt.
- Dầu cây trà là một chất khử trùng tự nhiên và có thể làm dịu vết ong đốt và ngăn ngừa nhiễm trùng. Trộn với dầu nền và nhỏ một giọt lên vết đốt.
Phản ứng dị ứng khi bị ong đốt
Hầu hết những người bị ong mật đốt không có triệu chứng cơ thể nào ngoài cảm giác khó chịu tại chỗ bị đốt. Các phản ứng dị ứng nhẹ có thể gây sưng tấy và mẩn đỏ tại vết đốt.
Nếu bạn rất dị ứng với độc tố của ong hoặc nếu bị ong đốt nhiều, vết đốt của ong có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng hơn. Các báo cáo CDC từ năm 2000 đến 2017 cho biết trung bình mỗi năm có 62 người Mỹ chết vì ong mật, ong bắp cày và các loài ong khác đốt.
Trong những trường hợp hiếm hoi như vậy, ong đốt có thể gây ra phản ứng dị ứng đe dọa tính mạng được gọi là sốc phản vệ. Điều này xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn phản ứng quá mức với tác nhân gây dị ứng, khiến cơ thể rơi vào trạng thái khủng hoảng. Các triệu chứng có thể bắt đầu trong vòng vài phút hoặc mất đến nửa giờ để biểu hiện.
Sốc phản vệ luôn là một trường hợp cấp cứu y tế và cần phải nhập viện.
Theo Học viện Dị ứng, Hen suyễn & Miễn dịch học Hoa Kỳ (AAAAI), các triệu chứng chính của sốc phản vệ bao gồm:
- Phát ban (các vết đỏ và ngứa trên da)
- Tái xanh hoặc đỏ mặt
- Sưng lưỡi và cổ họng
- Khó thở
- Ho hoặc thở khò khè
- Buồn nôn và nôn mửa
- Co thắt dạ dày
- Tiêu chảy
- Chóng mặt
- Mất ý thức
Điều trị khẩn cấp cho các phản ứng dị ứng
Khi nói đến phản vệ và các phản ứng dị ứng nghiêm trọng khác, nhiều phương pháp điều trị thường được sử dụng cùng nhau.
Có thể sẽ cần dùng thuốc và các phương pháp tiếp cận y tế khác:
- Epinephrine (EpiPen). Nếu trước đây bạn đã từng bị sốc phản vệ sau khi bị ong đốt, hãy luôn mang theo EpiPen bên mình. Chiếc bút này cung cấp một lượng epinephrine (adrenaline), giúp chống lại phản ứng dị ứng của cơ thể. Nó làm giãn đường thở và giúp ổn định huyết áp.
- Ôxy. Tại bệnh viện, liệu pháp oxy có thể được sử dụng để hỗ trợ bạn thở.
- Thuốc kháng histamine IV. Thuốc kháng histamine như diphenhydramine và promethazine có thể được tiêm tĩnh mạch để giúp phản ứng miễn dịch dịu xuống. Chúng làm giảm histamine, chất gây ra các triệu chứng dị ứng trong máu của chúng ta.
- Thuốc tiêm tĩnh mạch và corticost eroid đường uống. Loại thuốc này bắt chước cortisol (một loại hormone tự nhiên điều chỉnh rất nhiều quá trình sinh học trong cơ thể chúng ta). Corticosteroid làm giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch để từ đó tình trạng viêm dịu đi.
Epipen (nguồn: https://www.atlantaallergy.com/)Nếu bạn bị ong đốt lần nữa, sử dụng EpiPen có thể ngăn ngừa phản ứng dị ứng nghiêm trọng, mặc dù bạn vẫn cần đến bệnh viện.
Điều quan trọng là phải cho gia đình hoặc bạn bè biết rằng bạn mang theo EpiPen. Trong trường hợp khẩn cấp, họ có thể giúp bạn nếu bạn không thể sử dụng bút này. Bút thường được tiêm vào đùi.
Khi nào đến gặp bác sĩ
Hầu hết ong đốt sẽ sưng tấy tại chỗ đốt trong vài giờ, sau đó dịu đi. Khu vực này sẽ lành hoàn toàn trong vài ngày.
Nếu bạn cho rằng mình hoặc người thân đang bị một phản ứng dị ứng nghiêm trọng với vết đốt của ong mật, hãy liên hệ với trung tâm y tế để được cấp cứu ngay lập tức. Các triệu chứng phản vệ như khó thở và mạch nhanh có thể nhanh chóng đe dọa tính mạng. Sử dụng epinephrine càng sớm càng tốt làm giảm đáng kể nguy cơ tử vong.
Nếu bạn lo lắng về phản ứng dị ứng nhẹ hoặc nếu vết đốt không lành, hãy liên hệ với bác sĩ. Trong một số trường hợp hiếm hoi, ong đốt có thể gây nhiễm trùng . Trong trường hợp này cần dùng thuốc kháng sinh tại chỗ hoặc đường uống .
Điểm quan trọng cần lưu ý
Vết đốt của ong mật có thể gây đau đớn, nhưng cảm giác khó chịu thường chỉ là tạm thời. Nếu bị ong đốt, hãy cố gắng giữ bình tĩnh và rút vòi ra ngay lập tức. Làm sạch bằng xà phòng và nước, chườm đá để giảm sưng.
Các phương pháp điều trị tại nhà khác (bao gồm mật ong, giấm táo và gel lô hội) được cho là giúp ngăn ngừa nhiễm trùng, làm dịu da và thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương. Một số cách tiếp cận này chủ yếu dựa vào mọi người truyền tai nhau, trong khi những phương pháp khác được hỗ trợ bởi nghiên cứu.
Có thể xảy ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng khi bị ong đốt. Điều quan trọng là phải tìm sự hỗ trợ khẩn cấp nếu cảm thấy khó thở, nổi mề đay hoặc các triệu chứng khác của sốc phản vệ. Những người đã biết mình bị dị ứng với ong hãy luôn mang theo EpiPen.
Đối với hầu hết mọi người, vết ong đốt sẽ khỏi trong vài giờ và lành hẳn trong vài ngày. Giữ để ý đến khu vực bị đốt và các triệu chứng xảy ra.
