Có ba dạng ngộ độc botulism chính:
- Ngộ độc ở trẻ sơ sinh
- Ngộ độc thức ăn
- Ngộ độc bắt nguồn từ vết thương hở
Botulism là một loại độc tố được tạo ra bởi vi khuẩn có tên là Clostridium botulinum. Mặc dù rất phổ biến nhưng những vi khuẩn này chỉ có thể phát triển trong điều kiện yếm khi (không có oxy). Chúng phát triển mạnh mẽ trong một số nguồn thực phẩm bảo quản không đúng cách tại nhà chẳng hạn như đồ hộp.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), khoảng 145 trường hợp ngộ độc thịt được báo cáo hàng năm. Trong số đó, tỉ lệ tử vong chiếm từ 3 đến 5 phần trăm.
Các triệu chứng của ngộ độc thịt
Các triệu chứng của ngộ độc thịt có thể xuất hiện từ 6 giờ đến 10 ngày sau nhiễm trùng. Trung bình, các triệu chứng ngộ độc ở trẻ sơ sinh xuất hiện từ 12 đến 36 giờ sau khi ăn thực phẩm bị nhiễm bệnh.
Các dấu hiệu ban đầu của chứng ngộ độc ở trẻ sơ sinh bao gồm:
- Táo bón
- Chán ăn
- Mệt mỏi
- Cáu gắt
- Chảy nước dãi
- Sụp mí mắt
- Tiếng khóc yếu ớt
- Mất kiểm soát đầu và giảm vận động do yếu cơ
- Tê liệt
Các dấu hiệu của ngộ độc thực phẩm hoặc ngộ độc bắt nguồn từ vết thương bao gồm:
- Khó nuốt hoặc nói
- Yếu cơ mặt ở cả hai bên mặt
- Mờ mắt
- Sụp mí mắt
- Khó thở
- Buồn nôn, nôn và đau quặn bụng (chỉ trong ngộ độc thực phẩm)
- Tê liệt
Nguyên nhân của ngộ độc thịt. Các đối tượng nguy cơ
Mật ong là thực phẩm hàng đầu có nguy cơ dẫn đến ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (nguồn ảnh: https://galactic-squid.com/)
CDC Mỹ báo cáo rằng 65% trường hợp ngộ độc thịt xảy ra ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ em dưới 1 tuổi. Chứng ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh thường là kết quả của việc tiếp xúc với đất bị ô nhiễm hoặc do ăn thực phẩm có chứa bào tử vi khuẩn gây ngộ độc thịt. Mật ong và siro ngô là hai ví dụ về thực phẩm có thể dễ bị nhiễm khuẩn. Những bào tử vi khuẩn này có thể phát triển bên trong đường ruột của trẻ sơ sinh, giải phóng độc tố gây ngộ độc. Trẻ lớn hơn và người lớn có khả năng miễn dịch tự nhiên để ngăn vi khuẩn phát triển.
Theo CDC Mỹ, khoảng 15% trường hợp ngộ độc thịt là do thực phẩm. Đây có thể là thực phẩm đóng hộp tại nhà hoặc các sản phẩm đóng hộp thương mại không qua quá trình chế biến thích hợp. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) báo cáo rằng độc tố gây ngộ độc thịt đã được tìm thấy trong:
- Rau được bảo quản với hàm lượng axit thấp chẳng hạn như củ cải đường, rau chân vịt, nấm và đậu xanh
- Cá ngừ đóng hộp
- Cá lên men, hun khói và muối
- Các sản phẩm thịt, chẳng hạn như giăm bông và xúc xích
Ngộ độc thịt do vết thương hở chiếm 20% tổng số các trường hợp ngộ độc thịt và nguyên nhân là do các bào tử của vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào vết thương hở. Tỷ lệ xuất hiện đối với loại ngộ độc này đã tăng lên trong những năm gần đây do sử dụng ma túy, vì các bào tử thường có trong heroin và cocaine.
Ngộ độc thịt không lây truyền trực tiếp từ người này sang người khác. Một người ăn phải các bào tử hoặc chất độc qua thực phẩm, hoặc mầm bệnh phải đi vào vết thương hở, để gây ra các triệu chứng bệnh.
Chẩn đoán ngộ độc thịt
Nếu nghi ngờ nhiễm bệnh, hãy đi khám ngay lập tức. Chẩn đoán và điều trị kịp thời là yếu tố quan trọng giúp giảm tỉ lệ tử vong do ngộ độc thịt gây ra.
Để chẩn đoán ngộ độc thịt, bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe tổng thể, ghi nhận bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của ngộ độc ngộ độc thịt. Họ sẽ hỏi về các loại thực phẩm đã ăn trong vài ngày qua có thể là nguồn độc tố và liệu có ai khác đã ăn cùng loại thực phẩm đó hay không. Họ cũng sẽ hỏi về bất kỳ vết thương nào.
Ở trẻ sơ sinh, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra về tình trạng thể chất của trẻ và sẽ hỏi người chăm sóc về bất kỳ loại thực phẩm nào mà trẻ đã ăn, chẳng hạn như mật ong hoặc siro ngô.
Bác sĩ cũng có thể lấy mẫu máu hoặc phân để phân tích sự hiện diện của vi khuẩn gây bệnh. Tuy nhiên, xét nghiệm này có thể mất vài ngày để có kết quả, vì vậy chẩn đoán được đưa ra chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng.
Triệu chứng của ngộ độc thịt có thể tương tự như triệu chứng của một vài bệnh cảnh lâm sàng khác. Vì thế các bác sĩ có thể cần chỉ định thêm một số xét nghiệm để chẩn đoán phân biệt. Các xét nghiệm này bao gồm:
- Điện cơ (EMG) để đánh giá phản ứng của cơ
- Cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ sọ não
- Xét nghiệm dịch não tủy để xác định xem có nhiễm trùng hoặc chấn thương não, tủy sống gây ra các triệu chứng hay không
Điều trị ngộ độc thịt
Globulin miễn dịch là một biện pháp hữu hiệu trong điều trị ngộ độc thịt ở trẻ sơ sinh, ngăn không cho độc tố của vi khuẩn gây hại cho hệ thần kinh trung ương (nguồn ảnh: https://guardianlv.com/)Đối với ngộ độc thịt do thực phẩm và vết thương, bác sĩ sẽ tiêm thuốc giải độc càng sớm càng tốt ngay sau khi chẩn đoán. Ở trẻ sơ sinh, một phương pháp điều trị được gọi là globulin miễn dịch ngăn chặn hoạt động của độc tố lưu thông trong máu, tránh cho độc tố gây hại lên hệ thần kinh.
Những trường hợp ngộ độc thịt nghiêm trọng có thể phải sử dụng máy thở để hỗ trợ hô hấp. Quá trình hồi phục có thể mất vài tuần hoặc vài tháng. Điều trị lâu dài và phục hồi chức năng cũng có thể cần thiết trong những trường hợp nghiêm trọng. Có một loại vắc xin phòng bệnh ngộ độc nhưng không phổ biến vì hiệu quả của nó chưa được kiểm chứng đầy đủ và có các tác dụng phụ.
Dự phòng ngộ độc thịt
Trong hầu hết các trường hợp, ngộ độc thịt có thể dự phòng. Bạn có thể giảm nguy cơ mắc ngộ độc thịt bằng các biện pháp dự phòng sau:
- Thực hiện theo các kỹ thuật thích hợp khi đóng hộp thực phẩm tại nhà, đảm bảo bạn đạt đủ nhiệt độ và mức axit.
- Hãy thận trọng với bất kỳ loại cá lên men nào hoặc các loại thức ăn thủy sinh khác.
- Vứt bỏ các hộp thực phẩm chế biến sẵn đã mở hoặc phồng lên.
- Làm lạnh dầu tẩm tỏi hoặc thảo mộc.
- Khoai tây được nấu chín và bọc trong giấy nhôm có thể tạo ra một môi trường không có oxy, nơi bệnh ngộ độc có thể phát triển mạnh. Giữ nóng hoặc cho vào tủ lạnh ngay lập tức.
- Đun sôi thức ăn trong 10 phút sẽ tiêu diệt độc tố gây ngộ độc thịt.
Theo khuyến cáo, bạn không bao giờ được cho trẻ ăn mật ong hoặc siro ngô, vì những thực phẩm này có thể chứa bào tử Clostridium botulinum.
